Ψάρι Μεσσηνίας
| Ψάρι | |
|---|---|
| Διοίκηση | |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Αποκεντρωμένη Διοίκηση | Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίου |
| Περιφέρεια | Πελοποννήσου |
| Περιφερειακή Ενότητα | Μεσσηνία |
| Δήμος | Οιχαλίας |
| Δημοτική Ενότητα | Δωρίου |
| Γεωγραφία | |
| Γεωγραφικό διαμέρισμα | Πελοπόννησος |
| Νομός | Μεσσηνίας |
| Υψόμετρο | 240 μέτρα |
| Πληθυσμός | |
| Μόνιμος | 227 |
| Έτος απογραφής | 2021 |
| Πληροφορίες | |
| Ταχ. κώδικας | 240 11 |
Το Ψάρι είναι χωριό του νομού Μεσσηνίας που ανήκει από το 2011 σύμφωνα με το πρόγραμμα Καλλικράτης στον δήμο Οιχαλίας ενώ παλαιότερα άνηκε στόν δήμο Δωρίου.[1] Σύμφωνα με την απογραφή του 2021 έχει 227 μόνιμους κατοίκους.[2]
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατά τον ιστορικό Κ. Σάθα το χωριό Ψάρι, είναι από εκείνα τα οποία φέρουν το όνομα του ιδιοκτήτη τους. Ίσως όμως προέρχεται από το αρχαίο Οψάριον που σημαίνει σκληρός τόπος.[3] Στην Οθωμανική απογραφή του 1461 καταγράφονται 4 οικογένειες οι 3 από τις οποίες είναι οι οικογένειες των Πέτρου Ψάρη, Κοσμά Ψάρη και Ιωάννη Ψάρη.[4]
Γεωγραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Ψάρι είναι χτισμένο σε υψόμετρο 220 μ. με ωραία θέα και ήπιο κλίμα και απέχει 5 περίπου χιλιόμετρα από το Δώριο. Η αρχική του θέση ήταν στο Άνω Ψάρι σε απόσταση 4 χιλιομέτρων και σε υψόμετρο 550 μέτρα. Το Άνω Ψάρι είναι χτισμένο πάνω σε ένα πολύ εκτεταμένο οροπέδιο, ίσιο και ομαλό, που το ζώνουν χαμηλά βουνά - θαμνοσκέπαστα ως και δασωμένα. Οι βρύσες με το άφθονο νερό δημιουργούσαν τις προϋποθέσεις για την εγκατάσταση κατοίκων. Μετά την επανάσταση του 1821 οι κάτοικοί του Άνω Ψάρι κατέβηκαν στα πεδινά και δημιούργησαν το Κάτω Ψάρι.[5]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Ψάρι είναι ένα από τα περίφημα Σουλιμοχώρια ή Αρβανιτοχώρια της ορεινής Τριφυλίας που πρωτοκατοικήθηκαν από τους περίφημους Ντρέδες.[6] Σύμφωνα με τον Αθανάσιο Γρηγοριάδη, οι πρώτες οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο Άνω Ψάρι γύρω στα 1630 και οι οικογένειες αυτές ήταν των Κονταίων από το Σουλιμά (Άνω Δώριο) και των Σγουραίων από την Ήπειρο.[7] Όμως νέα στοιχεία που ανακαλύφθηκαν στα Οθωμανικά αρχεία δείχνουν το Ψάρι να κατοικείται ήδη από το 1461 με την απογραφή να δείχνει 4 οικογένειες.[4] Γύρω στα 1660 ήρθε ο Αναγνώστης (Αλέξης) Ντάρας από το Ζαΐμογλι (Δροσιά) της Πυλίας, όπου είχε καταφύγει κυνηγημένος από τους Τούρκους από το Ντάρα της Μαντίνειας. Λίγα χρόνια αργότερα άλλες δύο οικογένειες ήρθαν από τη Μεγαλόπολη, οι Καρραίοι και οι Ντουλιμαναίοι. Αργότερα κι άλλες οικογένειες ήρθαν, οι οποίες προσκολλήθηκαν στις πέντε πρώτες.[6] Στην Επανάσταση οι κάτοικοί του ήταν όσοι και στο Σουλιμά. Γι' αυτό και η λαϊκή μούσα τραγουδούσε: Το Ψάρι και το Σουλιμά, τα δυο κεφαλοχώρια, χαράτσι δεν πληρώνουνε, Τούρκους δεν προσκυνάνε...[8]
Στις 24 Απριλίου 1824 ο Ιμπραήμ έστειλε τον Ασλάν Μπέη με 6000 πεζούς, 500 ιππείς και 10 κανόνια εναντίον του στρατού των Αρκαδίων που είχε στρατοπεδεύσει στο Ψάρι.[9] Η μάχη που ακολούθησε κράτησε 4 ώρες. Οι αμυνόμενοι Ντρέδες κυρίευσαν 4 σημαίες, 23 άλογα και 1 κανόνι των εχθρών. Στη μάχη αυτή πολέμησαν όλες οι γυναίκες του χωριού και άλλες από τα γύρω χωριά μοιράζοντας μπαρουτόβολα στους πολεμιστές ή ρίχνοντας με τα καρυοφίλια τους και τις πιστόλες τους. Οι εχθρικές απώλειες ήταν 250 στρατιώτες και 11 αξιωματικοί νεκροί και 80 τραυματίες, ενώ οι Αρκάδιοι έχασαν 31 άντρες και είχαν 9 πληγωμένους.[10]
Το 1836 (Φ.Ε.Κ. 80/28-12-1836) το Ψάρι, η Δημάντρα, το Σύρτζι (Σύρριζο), το Κλέσουρα (Αμφιθέα) και το Κατσούρα (Άνω Βασιλικό) ανήκουν στον Δήμο Ηλεκτρίδος, που δημιουργήθηκε με έδρα το Ψάρι. Πρώτος δήμαρχος ήταν ο αγωνιστής του 1821, αξιωματικός Αντώνης Συρράκος. Στο Ψάρι λειτούργησε ένα από τα πρώτα δημόσια σχολεία στην ελεύθερη Ελλάδα. Συστάθηκε δημοτικό σχολείο το 1840 ενώ στο Ψάρι, με το από 31 Ιουλίου 1892 Βασιλικό Δ/γμα συστάθηκε σχολείο θηλέων για τα χωριά Ψάρι, Κλέσουρα και Χρυσοχώρι του Δήμου Ηλέκτρας (Φ.Ε.Κ. αριθ. φύλλου 263, 4 Αυγούστου 1892).[11][6] Το Άνω Ψάρι διατηρήθηκε πολλά χρόνια μετά την απελευθέρωση, αλλά οι κάτοικοί του κατέβηκαν βαθμιαία στο Κάτω Ψάρι. Η μετοικεσία αυτή πήρε γοργότερους ρυθμούς γύρω στα 1900 και πριν το 1940 δεν κατοικούσαν στο Πάνω Ψάρι πάνω από 10 οικογένειες. Σήμερα το Άνω Ψάρι έχει ελάχιστους κατοίκους ένω στο Ψάρι σύμφωνα με την απογραφή του 2021 οι μόνιμοι κάτοικοι αριθμούν τους 227. Το Ψάρι Μεσσηνίας είναι ένα από τα εφτά Σουλιμοχώρια (Ψάρι, Σουλιμά, Κούβελα, Λάπι, Βλάκα, Κλέσουρα, Γκλιάτα).
Θολωτοί τάφοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην κορυφή του λόφου Μετσίκι, στη βάση του οποίου είναι χτισμένο το Ψάρι, βρίσκονται 2 Μυκηναϊκοί θολωτοί τάφοι.[12]
Το 1981, ο Γεώργιος Παπαγεωργίου, με την παρακάτω επιστολή γνωστοποίησε στο Υπουργείο Πολιτισμού την υπαρξή τους.
«Μέ τό γράμμα μου αὐτό θέλω νά σᾶς γνωρίσω ἕνα “μνημεῖο” (κάπως γνωστό) μέ τή γνώμη, ἄν ὄχι τήν βεβαιότητα, πώς πρόκειται γιά ἕναν ἀκόμη μυκηναϊκό τάφο στόν νομό Μεσσηνίας, μιά θέση κοντά στό χωριό Ψάρι. Καθώς περιγράφω παρακάτω, παραμένει “κάπως γνωστό”, γιατί μερικοί ἀπό τούς παλιούς Ψαραίους ξέρουν τή θέση, μά μιλάνε γιά “ἁλώνι”, γιά “καμίνι”, χωρίς νά διερωτηθοῦν καί νά ἑρευνήσουν περισσότερο…» (ΑΠ 6657/ΓΔΑΑ/3- 2-1981).[13]
Ο μεγαλύτερος θολωτός τάφος χρονολογείται στην περίοδο 1.600 π.Χ. έως 1.400 π.Χ. Δυστυχώς δεν βρίσκεται σε καλή κατάσταση και είναι παραμελημένος ενώ στην περιοχή έχουν γίνει παράνομες ανασκαφές.[14]
Δημογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Έτος | Πληθυσμός | Έτος | Πληθυσμός | Έτος | Πληθυσμός | Έτος | Πληθυσμός |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1461 | περ. 20 (4 οικογένειες)[4] | 1844 | 840 | 1920 | 1712 | 2001 | 615 |
| 1514 | περ. 110 (22 οικογένειες)[4] | 1851 | 987 | 1928 | 1882 | 2011 | 502 |
| 1569 | περ. 250 (50 οικογένειες)[4] | 1861 | 855 | 1940 | 1825 | 2021 | 227 |
| 1571 | περ. 370 (74 οικογένειες)[4] | 1876 | 1443 | 1951 | 1459 | ||
| 1583 | περ. 350 (70 οικογένειες)[4] | 1879 | 1223 | 1961 | 994 | ||
| 1689 | 76[5] | 1889 | 1280 | 1971 | 683 | ||
| 1700 | 120[5] | 1896 | 1443 | 1981 | 812 | ||
| 1715 | περ. 235 (47 οικογένειες)[4] | 1907 | 1706 | 1991 | 539 |
Στις Οθωμανικές απογραφές του 1461, 1514, 1569, 1571, 1583 και 1715 καταγράφεται ο αριθμός των οικογενειών μόνο και υπολογίζονται κατά μέσο όρο 5 άτομα για κάθε οικογένεια.[4]
Πρόσωπα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μάρκος Ντάρας (1700 -1745), Αρκαδινός κλεφταρματωλός.[15]
- Γιαννάκης Γκρίτζαλης (1791 - 1834), οπλαρχηγός αγωνιστής του '21.[16]
- Αντώνης Ντάρας (1780 - 1845), οπλαρχηγός αγωνιστής του '21. [17]
- Νάσος Κόντος (1770 - 1840), κλέφταρματωλός, οπλαρχηγός αγωνιστής του '21.[17][7]
- Αντώνης Συρράκος (θ. 1863), οπλαρχηγός αγωνιστής του '21.[17]
- Γεώργιος Γκρίτζαλης (γ. 1793), αξιωματικός αγωνιστής του '21, αξιωματικός Εθνικής Φρουράς.[17]
- Δημήτρης Γκρίτζαλης, αρχηγός της σωματοφυλακής το Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, αρχηγός της πολιτοφυλακής της Αρκαδίας 1831-1832. [17]
- Γεώργιος Συρράκος, οπλαρχηγός του '21.[17]
- Κωνσταντίνος Γκρίτζαλης, αγωνιστής του '21, αξιωματικός Εθνικής Φρουράς.[17]
- Αθανάσιος Αδαμόπουλος (θ. 1821), αγωνιστής και οδηγός στρατιωτών του '21.[17]
- Γιαννάκης Μούτζιος, αγωνιστής του '21. [17]
- Λυμπέρης Γιαννόπουλος, αγωνιστής και οδηγός στρατιωτών του '21.[17]
- Κωνσταντίνος Γκρίτζαλης, αγωνιστής του '21.[17]
- Δημήτρης Κωνσταντόπουλος, γιός του Κωνσταντίνου Γκρίτζαλη, αγωνιστής του '21.[17]
- Γιάννης Μπούτζος (θ. 1828), αγωνιστής του '21.[17]
- Γεώργιος Παπαγεωργίου (1919-1995), λαογράφος, ποιητής και λογοτέχνης.[18]
- Αδαμάντιος Ανδρουτσόπουλος, (1919 - 2000), δικηγόρος, υπουργός, πρωθυπουργός της Ελλάδας 1973-1974.[19]
- Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος (1919 - 2014), αξιωματικός Στρατού Ξηράς, υπουργός Εξωτερικών (1981 - 1985) και Εθνικής Άμυνας (1986 - 1989), αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης (1985 - 1989).[20]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Νόμος 3852/2010 - ΦΕΚ 87Α/7-6-2010». www.e-nomothesia.gr. Ανακτήθηκε στις 31-7-2024. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ «Αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού-Κατοικιών έτους 2021 που αφορούν στο Μόνιμο Πληθυσμό της Χώρας» (PDF). kede.gr. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΑΡΧΗ. Ανακτήθηκε στις 31-7-2024. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|accessdate=(βοήθεια) - ↑ Σαθάς, Κωνσταντίνος (1880–1890). Μνημεία Ελληνικής ιστορίας. Documents inedits relatifs a l'histoire de la Grece au Moyen age. Παρίσι: Maisonneuve et Cie.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 4,7 4,8 Τα Σουλιμοχώρια μέσα από τα οθωμανικά αρχεία. Καλαμάτα: Σύλλογος Ανάδειξης Ιστορίας & Πολιτισμού Ντρέδων Ο Μάρκος Ντάρας. σελ. 19 - 39. ISBN 9786188671607.
|first1=missing|last1=in Authors list (βοήθεια) - ↑ 5,0 5,1 5,2 Θεοχάρης, Λεωνίδας (2010). «Άνω Ψάρι». Ano Dorio blogspot. Ενετικές απογραφές του 1689 και του 1700.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Θεοχάρης, Λεωνίδας (2010). «Ψάρι». Ano Dorio blogspot.
- ↑ 7,0 7,1 Γρηγοριάδης, Αθανάσιος (1934). Ιστορικαί Αλήθειαι: Ήτοι η Ιστορία του Νομού Μεσσηνίας (1479-1834). Αθήνα: Τύποις Κασίμης Γεώργιος & Σια. σελίδες 20, 101, 193, 213, 215.
- ↑ «Τα Σουλιμοχώρια». gym-doriou.mes.sch.gr. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2024.
- ↑ Γρηγοριάδης, Αθανάσιος (1934). Ιστορικαί Αλήθειαι: Ήτοι η Ιστορία του Νομού Μεσσηνίας (1479-1834). Αθήνα: Τύποις Κασίμης Γεώργιος & Σια. σελ. 215.
- ↑ «Η μάχη στο Ψάρι (24 Απριλίου 1827)». Γυμνάσιο Δωρίου.
- ↑ «ΑΑ portal». repository.academyofathens.gr. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ψάρι». odysseus.culture.gr. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2024.
- ↑ Χατζή, Γεωργία. «Οι θολωτοί τάφοι στο Ψάρι Τριφυλίας».
- ↑ «Kalamata Journal». Ενδείξεις λαθρανασκαφής στο Ψάρι της Τριφυλίας. 2016. https://kalamatajournal.gr/messinia/dimoi-messinias/item/10007-endeikseis-lathranaskafis-sto-psari-tis-trifylias.
- ↑ «Antroni - ΜΑΡΚΟΣ ΝΤΑΡΑΣ «Ο ΦΟΒΕΡΟΣ ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΜΟΡΙΑ»». www.antroni.gr. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Γκρίτζαλης, Γιαννάκης (Ψάρι Τριφυλίας, ; - Κυπαρισσία, 1834) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.». www.greekencyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2024.
- ↑ 17,00 17,01 17,02 17,03 17,04 17,05 17,06 17,07 17,08 17,09 17,10 17,11 17,12 Αθανασόπουλος, Δημήτριος (2005). Σουλιμοχώρια-Ντρέδες: Οι Αδικημένοι της Ιστορίας. Κυπαρισσία. σελ. 258, 398–418. ISBN 9606309509.
- ↑ Δωριο (σουλιμα), Ανω (Κυριακή 18 Απριλίου 2010). «Άνω Δώριο (Σουλιμά) Μεσσηνίας : Ψάρι». Άνω Δώριο (Σουλιμά) Μεσσηνίας. Ανακτήθηκε στις 2024-07-31. Ελέγξτε τις τιμές ημερομηνίας στο:
|ημερομηνία=(βοήθεια) - ↑ «Γενική Γραμματεία Νομικών και Κοινοβουλευτικών Θεμάτων | ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΥ». gslegal.gov.gr. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2024.
- ↑ «Ιωάννης Χαραλαμπόπουλος». Βικιπαίδεια. 2024-06-28. https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%A7%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BB%CE%B1%CE%BC%CF%80%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82&oldid=10631585.
